Δευτέρα 17 Μαρτίου 2014
Η οικολογία της γλώσσας
H εργαλειακή αντίληψη για τη γλώσσα που
τείνει να κυριαρχήσει σήμερα έχει δημιουργήσει μια ιδιότυπη «αγορά γλωσσών»,
όπου, σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς, διαλέγουμε ό,τι πουλάει. Σήμερα
πουλάνε τα αγγλικά και αυτά αγοράζουμε, πολλές φορές με μοιραίο φανατισμό. Αλλά
η γλώσσα δεν είναι εργαλείο (ή τουλάχιστον μόνο εργαλείο). Είναι ένα ολόκληρο
οντολογικό σύμπαν (πολιτισμός, ιστορία, αντίληψη του κόσμου, στάσεις ζωής, αισθήσεις)
και από αυτή την άποψη η ταχύτητα με την οποία συρρικνώνονται και εξαφανίζονται
σήμερα γλώσσες στον πλανήτη μπορεί να έχει ως δυνητικό αποτέλεσμα μια θλιβερή
μονογλωσσία. Και οι γλώσσες που εξαφανίζονται δεν είναι μόνο γλώσσες μικρών
πληθυσμών στην Ωκεανία ή στις ατόλες του Ειρηνικού. Είναι και γλώσσες της
Ευρώπης, για παράδειγμα τα βρετονικά ή τα προβηγκιανά στη Γαλλία ή, για να
μείνουμε στον δικό μας χώρο, τα αρβανίτικα, τα βλάχικα, τα ρομ. Το θέμα αυτό
συζήτησαν την περασμένη Δευτέρα στο Μέγαρο Μουσικής ο γάλλος γλωσσολόγος Κλοντ
Αζέζ και ο έλληνας συνάδελφός του Γιώργος Μπαμπινιώτης, με πολλά επιχειρήματα
αλλά και αρκετούς κοινούς τόπους (από την πλευρά του Κλοντ Αζέζ, οφείλουμε να
ομολογήσουμε, από τον οποίο δεν έλειψε ένας δογματισμός), προκαλώντας το
τεράστιο ενδιαφέρον του κοινού, που γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα «Σκαλκώτας»
αλλά και τον έξω από αυτήν χώρο.
H γλωσσική πολυμορφία είναι σήμερα από τα μεγαλύτερα
στοιχήματα (ίδιας τάξεως με την οικολογική ισορροπία), ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό
χώρο όπου η πολυγλωσσία συνιστά μία από τις μεγάλες παραδόσεις του. Πρέπει να
παραδεχθούμε ότι τα αγγλικά ποτέ δεν είχαν ευρωπαϊκό (δηλαδή ηπειρωτικό)
προσανατολισμό, αφού ήταν κυρίως η γλώσσα του Ατλαντικού (αυτής της
αγγλοσαξονικής λίμνης) και της μεγάλης εξωευρωπαϊκής βρετανικής αυτοκρατορίας.
Οι Βρυξέλλες μπορεί να ευνοούν, προς το παρόν ανομολόγητα, την επιβολή των
αγγλικών στις ευρωπαϊκές διαδικασίες, για λόγους οικονομικούς και
γραφειοκρατίας, αλλά οι Ευρωπαίοι πρέπει να αντισταθούμε σθεναρά σε μια τέτοια προοπτική
η οποία θα μας βυθίσει σε μια απίστευτη φτώχεια. Σήμερα αντιτείνουν μερικοί,
μιλώντας με όρους αγοράς, ότι τα αγγλικά είναι παράγοντας οικονομικής
επιτυχίας. Πολύ εύκολα μπορεί όμως να καταρριφθεί το επιχείρημα για την
αναγκαιότητα της μονογλωσσίας είτε σε πρακτικό είτε σε θεωρητικό επίπεδο.
Αλλωστε δεν έχουμε καμία απόδειξη ότι η οικονομική επιτυχία είναι συνάρτηση των
αγγλικών (οι Κινέζοι κάτι ξέρουν).
Υπάρχει μια αντίληψη ότι η επιβολή των αγγλικών θα
οδηγήσει ταυτόχρονα και στην αλλοίωσή τους. Οτι τα αγγλικά θα γίνουν μια
γλώσσα-κρεολή και ότι από αυτή την άποψη θα μεταλλαχθούν σε κάτι άλλο, όπως
συνέβη με το ιστορικό παράδειγμα των λατινικών και την εξέλιξη τους σε
ρωμανικές γλώσσες. Αλλά αυτή η κρεολοποίηση αφορά μόνο τα προφορικά αγγλικά και
όχι τα γραπτά. Σήμερα το Internet ως ένα μέσο παγκόσμιας επικοινωνίας όπου
κυριαρχούν τα αγγλικά φροντίζει να διατηρεί καθαρή και αναλλοίωτη τη μορφή της
αγγλικής γλώσσας βοηθώντας τη διατήρησή της ως ανόθευτου σύμπαντος.
Πώς μπορεί σήμερα να διατηρηθεί η πολυγλωσσία;
Αναπαράγω μερικές από τις προτάσεις του Γιώργου Μπαμπινιώτη: Σταυροφορία για
την ανάγκη της γλωσσικής πολυμορφίας (εδώ ας χρησιμοποιήσουμε τον εύγλωττο
αγγλικό όρο των green linguistics). Καλλιέργεια της γλωσσικής πολυμορφίας στην
εκπαίδευση και στην επικοινωνία και ανεκτικότητα για τις άλλες γλώσσες (φυσικά
και τις «μειονοτικές»). Καλή γνώση της μητρικής γλώσσας. Εμμονή στη μετάφραση
και στη διερμηνεία. H άμυνα των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών είναι η μετάφραση.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 22/01/2006 00:00
Εγγραφή στο
Αναρτήσεις
Σχόλια